ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΚΟΥΡΤΑΝΙΩΤΗΣ

...κρίνω περιττόν να αναφέρω τον ένθερμον ζήλον, και τας όσας κατά δύναμιν εκδουλεύσεις εδυνήθην να προσφέρω εις την πατρίδαν και εις όσον καιρόν εφύλαττον τον τόπον θηβών δεν απετόλμησε ο εχθρός να κάμη την παραμικράν καταδρομήν. σπεύδω λοιπόν να προσφέρω και αύθις εις την σεβαστήν διοίκησιν τον ίδιον ζήλον μου και επειδή ο εχθρός καθημερινώς λεηλατεί και αιχμαλωτεί τους αδελφούς μας και ο τόπος επαπειλείται από μέγαν κίνδυνον... να δυνηθώ να προφθάσω τους δυστυχείς αδελφούς μας από τον επαπειλούμενον κίνδυνον. μ' όλον ότι εισέτι δεν ημπορώ να ησυχάσω από τους δριμυτάτους πόνους της πληγής μου, δε βαστά η ψυχή μου να βλέπω τους αδελφούς μας να αιχμαλωτούνται αδίκως...


τη 20 μαϊου 1825
ναύπλιον
ο πατριώτης
αθανάσιος σκουρτανιώτης

Πέμπτη 13 Δεκεμβρίου 2007

Δεν είχαν άλογα;;


''...Έπειτα καλέσας ονομαστί τέσσαρας εκ των ωκυποδεστέρων νέων, διέταξεν αυτούς να σπεύσωσι ν' αναγγείλωσι τα συμβαίνοντα εις όλους τους πολεμιστάς της Βοιωτίας και να καλέσωσιν αυτούς ''να έλθωσι να τους βοηθήσουν η να τους θάψουν...''

Η φράση αυτή του Τσεβά στην διήγηση της μάχης του Μαυροματίου, που ειλικρινά δεν είχα προσέξει παρά μονάχα μετά από την προτροπή του κ. Μήτρου σε μια προφορική συζήτησή μας, τελικά είναι πολύ σημαντική. Eίχα πάντα την εντύπωση, πως οι 45 άτακτοι του Σκουρτανιώτη, είχαν άλογα. Δε ξέρω πώς είχα θεωρήσει κάτι τέτοιο δεδομένο. Ίσως γιατί η αυτονομία των Δερβενοχωρίων, θεωρούνταν σε μένα ικανός λόγος να διαθέτουν οι πολεμιστές τους άλογα. Ίσως είχα μια ωραιοποιημένη εικόνα για τον αγώνα αυτών των ανθρώπων. Όμως γιατί ο Σκουρτανιώτης, λίγο πριν τη μάχη, στέλνει αγγελιοφόρους για να φέρουν βοήθεια με τα πόδια; Γιατί δε τους δίνει άλογα να τρέξουν και να φέρουν βοήθεια πιο γρήγορα; Μήπως εκείνος και οι άτακτοί του δεν είχαν άλογα;;;;
Αν είναι έτσι, τότε αλλάζουν πολλά πράγματα και φυσικά η έρευνα για τη μάχη του Μαυροματίου, μπαίνει σε άλλη βάση. Γιατί τότε έχουμε ένα απόσπασμα 45 ατάκτων -οι μισοί τουλάχιστον έχουν φύγει από τα Δερβενοχώρια και έχουν ενωθεί με την ομάδα του Δρίτσουλα- είναι σίγουρα πολύ ταλαιπωρημένοι δεδομένου του γεγονότος της πεζοπορίας από πολύ μακριά, αλλά και του ότι η Βοιωτία εκείνη την εποχή ήταν αραιοκατοικημένη -ο πληθυσμός της, λόγω του ότι ήταν μια άκρως εμπόλεμη ζώνη και εύκολα προσβάσιμη στους Τούρκους, είχε διαφύγει στη πελοπόννησο και τα νησιά- άρα θα έβρισκαν σπάνια φαγητό. Αυτό βέβαια, ανεβάζει στα μάτια μου ακόμη περισότερο το θαυμαστό θράσος και την θέληση αυτών των ανθρώπων, που τριγυρίζουν μέρες και νύχτες πεζοί και πεινασμένοι να τα βάλουν με τους κραταιούς και πάνοπλους Οθωμανούς. Η ομάδα του Σκουρτανιώτη ενώνεται με τον Δρίτσουλα και χωρίς άλογα, άρα χωρίς ικανή δυνατότητα διαφυγής, παρακολουθούν τους Τούρκους και θέλουν να αντισταθούν. Θα πρέπει να πούμε φυσικά, πώς το τοπίο στη συγεκριμένη περιοχή, δεν είναι όπως σήμερα. Βόρειοανατολικά υπάρχει η λίμνη της Κωπαϊδος, άρα ο δρόμος από τη Λειβαδιά προς τη Θήβα, περνάει από τη Πέτρα (τα στενά της Πέτρας) και το Μαυρομάτι. Το Μαυρομάτι βρίσκεται σε ύψωμα και δίνει την δυνατότητα παρακολούθησης του δρόμου που έρχεται από τη Πέτρα και φυσικά του δρόμου προς τη Θήβα. Ήταν όντως ένα καλό σημείο το Μαυρομάτι παρακολούθησης των κινήσεων του εχθρού. Ένα στρατηγικό σημείο ελέγχου, με μοναδικό μειονέκτημα όπως είπαμε, την μη δυνατότητα γρήγορης διαφυγής, αφού το απόσπασμα του Σκουρτανιώτη δεν είχε άλογα.
Είμαστε υποχρεωμένοι όμως ,από τη στιγμή που στεκόμαστε στην παραπάνω φράση του Τσεβά, να σταθούμε και σε μία άλλη πιο κάτω, γιατί όντως, δε μπορούμε να κρατάμε μερικές φράσεις του -όποιες μας συμφέρουν- και άλλες να τις πετάμε η να μη τους δίνουμε σημασία. Και εν τέλει πρέπει κάποτε να καταλήξουμε τι θα κρατήσουμε και τι όχι από τον Τσεβά.
Λέει λοιπόν ο Τσεβάς:
''...Ο Σκουρτανιώτης, ευθύς ως έμαθε τούτο, ενόησεν αμέσως τον κίνδυνον, εις ον εξετέθη το σώμα του και εξέπληξε τον Δρίτσουλαν διά την ασύνετον πράξιν του, ήτις επρόδωκε την θέσιν των και εματαίωσε την εκτέλεσιν του σχεδίου του. Διέταξε δε να ετοιμασθώσι να φύγωσι αμέσως, διότι μετ' ολίγον δε θα δυνηθώσι να πράξωσι τούτο...''
η τελευταία δε πρόταση σημαίνει, πως είχαν δυνατότητα διαφυγής μέχρι ενός σημείου τουλάχιστον διότι ''μετ' ολίγον δε θα δυνηθώσι να πράξωσι τούτο''.
Αυτό βέβαια επιβεβαιώνει ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή, είχαν γνώση μόνο για τους 200 περίπου πεζούς Τούρκους. Γιατί εάν γνώριζαν για τους υπόλοιπους, θα ήξεραν από την αρχή ότι δεν είχαν καμιά δυνατότητα να ξεφύγουν εφόσον ανάμεσά τους ήταν και ιππείς και δε θα υπήρχε κανένα δίλημμα. Θα μιλούσαμε για εγκλωβισμό. Είχαν δηλαδή την δυνατότητα να διαφύγουν, από κείνους, εφόσον και οι δύο αντίπαλοι ήταν πεζοί και άρα την επιλογή μέχρι ενός χρονικού σημείου να επιλέξουν η όχι εάν θα γίνει μάχη. Οπότε οδηγούμαστε σωστά στο συμπέρασμα του προηγούμενου άρθρου. Στο συμπέρασμα της εθελούσιας επιλογής των ατάκτων να γίνει μάχη, έστω κι αν μεσολάβησε ή όχι η επιθυμία του Σκουρτανιώτη τη τελευταία στιγμή να διαφύγουν για να δώσουν κάτω από πιο κατάλληλες συνθήκες μάχη.

Βέβαια ο κ. Μήτρου αμφισβητεί τον διάλογο και το ότι τέθηκε ποτέ τέτοιο δίλημμα. Αλλά με ποια λογική δεχόμαστε ένα στοιχείο του Τσεβά (ωκυποδέστερων) και απορρίπτουμε άλλο, την επιθυμία δηλαδή του Σκουρτανιώτη να φύγουν όσο είναι ακόμα καιρός; Eξ' άλλου, γιατί μια διαφωνία μεταξύ αρχηγών, οπλαρχηγών και πρωτοπαλίκαρων πριν από μία μάχη, να θεωρείται αδύνατη; Σίγουρα τέτοιες διαφωνίες, θα ήταν σύνηθες φαινόμενο σε μάχες της εποχής. Οι καπετάνιοι και οι αρχηγοί, μπορεί να είχαν τον πρώτο λόγο σε μια απόφαση, αλλά σίγουρα συζητούσαν με τα παλικάρια τους, σίγουρα διαφωνούσαν και σίγουρα έπαιρναν στο τέλος μια κοινή απόφαση. Και φυσικά ο Δρίτσουλας δεν ήταν τυχαίος. Ήταν οπλαρχηγός δυτικά των Θηβών, με μεγάλη εμπειρία σε μάχες, αξιοσέβαστος και ιερός συμπολεμιστής του Σκουρτανιώτη και φυσικά είχε κάθε λόγο και δικαίωμα να πει τη γνώμη του και ο Σκουρτανιώτης να την ακούσει και να αποφασίσει. Υπό αυτή την έννοια, δεν υπάρχει καμία προσπάθεια μετατόπισης της ευθύνης της μάχης από τον Τσεβά στον Δρίτσουλα. Η απόφαση τελικά να παραμείνουν και να δώσουν μάχη, είναι κοινή, παρά τις όποιες πρότερες διαφωνίες και φυσικά ο Σκουρτανιώτης φέρει έτσι κι αλλιώς την κύρια ευθύνη.
Το αντίθετο θα έλεγα.
Με τις προ της μάχης διαφωνίες που παραθέτει ο Τσεβάς, περισσότερο κακό μπορεί να κάνει στον Σκουρτανιώτη για έναν κακοπροαίρετο ακροατή, παρά καλό. Γιατί ένας κακοπροαίρετος ακροατής, μπορεί να κατηγορήσει τον Σκουρτανιώτη από δειλό (που δεν θέλει να δώσει μάχη) μέχρι του ότι δεν είχε τα κότσια σα καπετάνιος να περάσει το δικό του και πέρασε του Δρίτσουλα. Οπότε αυτά περί εσκεμμένης προσπάθειας του Τσεβά να μετατοπίσει την ευθύνη και της εφεύρεσης από μέρους του, του γεγονότος της διαμάχης μεταξύ Σκουρτανιώτη και Δρίτσουλα, ώστε να πέσει το βάρος της καταστροφικής μάχης στον δεύτερο, καλό είναι να τα γνωρίζουμε, αλλά βέβαια και να τα αξιολογούμε με βάση τα παραπάνω.


(Θα ήθελα αυτή τη στιγμή να πω το εξής. Για μένα ο Τσεβάς είναι πολύ σημαντικός, γιατί διέσωσε ένα τεράστιο γεγονός. Το ίδιο όμως σημαντικός είναι και ο κ. Μήτρου, γιατί έρχεται με τις γνώσεις και την ορμή του, να αναμοχλεύσει αυτό το γεγονός και να του δώσει κανούριες πρωτόγνωρες διαστάσεις. Απόφασή μου να σταθώ ικανός και καλοπροαίρετος διαιτητής ανάμεσά τους. Να προστατεύσω από τη μια τον Τσεβά από το να ριχθεί στον Καιάδα, να προφυλάξω από την άλλη τον κ. Μήτρου από τυχόν αυθαιρεσίες που μπορεί να τον οδηγήσει η συγκυρία του να γεννηθεί σε μια εποχή πολύ μακρινή του γεγονότος, με αποτέλεσμα να του λείπουν οι αυτόπτες μάρτυρες και οι αυθεντικές πηγές. Θέλω να πιστεύω όμως, πως μέσα από αυτή την όμορφη σύγκρουση ανάμεσά τους, θα ξεπηδήσουν κανούρια στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε ακόμη περισσότερο το γεγονός του ολοκαυτώματος Μαυροματίου και κατ' επέκταση την θαυμαστή αυτή εποχή)