ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΚΟΥΡΤΑΝΙΩΤΗΣ

...κρίνω περιττόν να αναφέρω τον ένθερμον ζήλον, και τας όσας κατά δύναμιν εκδουλεύσεις εδυνήθην να προσφέρω εις την πατρίδαν και εις όσον καιρόν εφύλαττον τον τόπον θηβών δεν απετόλμησε ο εχθρός να κάμη την παραμικράν καταδρομήν. σπεύδω λοιπόν να προσφέρω και αύθις εις την σεβαστήν διοίκησιν τον ίδιον ζήλον μου και επειδή ο εχθρός καθημερινώς λεηλατεί και αιχμαλωτεί τους αδελφούς μας και ο τόπος επαπειλείται από μέγαν κίνδυνον... να δυνηθώ να προφθάσω τους δυστυχείς αδελφούς μας από τον επαπειλούμενον κίνδυνον. μ' όλον ότι εισέτι δεν ημπορώ να ησυχάσω από τους δριμυτάτους πόνους της πληγής μου, δε βαστά η ψυχή μου να βλέπω τους αδελφούς μας να αιχμαλωτούνται αδίκως...


τη 20 μαϊου 1825
ναύπλιον
ο πατριώτης
αθανάσιος σκουρτανιώτης

Δευτέρα 27 Οκτωβρίου 2008

Τι γράφει ο Βάγιαννης για τον Σκουρτανιώτη και τη μάχη του Μαυροματίου


Μιας και ο αρχικός στόχος αυτού του ιστολογίου είναι να συγκεντρώσει το υλικό για τον Αθανάσιο Σκουρτανιώτη από τους περισσότερους ιστορικούς που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, θεμιτό είναι να παρακολουθήσουμε και τον Ευκλείδη Βάγιαννη στο έργο του ΤΥΧΑΙ ΘΗΒΑΙΩΝ.
Να σημειωθεί ότι το έργο του Βάγιαννη τυπώθηκε το 1895 πολλά χρόνια πριν γραφεί το βιβλίο του Τσεβά. Ο Βάγιαννης είναι κοντύτερα στα γεγονότα του 1821, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα πως όσα αναφέρει εκείνος είναι και η πραγματική αλήθεια. Απλά αναφέρουμε το γεγονός της πρότερης συγγραφής του έργου του Βάγιαννη σε σχέση με το έργο του Τσεβά.



ΕΥΚΛΕΙΔΟΥ Λ. ΒΑΓΙΑΝΝΗ

ΤΥΧΑΙ ΘΗΒΑΙΩΝ

-Έχει τυπωθεί στην Αθήνα το 1895 από τα τυπογραφεία της Εστίας-
Τεύχος 1ον
Σελ. 20-27

Ο περί των όλων αγών

Οι Έλληνες τω πολιτισμώ επόμενοι της Ιταλίας διά της ευφυίας των και της εν Πάδουα εκπαιδεύσεώς των προήχθησαν διερμηνείς και γραμματείς του Σουλιμάνου, επί της εποχής του οποίου η Ευρώπη συνέλεγε πληροφορίας περί της χώρας, εξ’ ης επήγασαν αι ωραίαι τέχναι. Η επιρροή αύτη η εν τοις ανακτόροις εξασκουμένη μεγάλως ωφέλησε το βεβαρυμένον έθνος, όπερ και τοι διαμεμελισμένον διά της μικράς ταύτης ανέσεως των δεινών ηδυνήθη να τηρήση εν πάσαις ταις πόλεσιν ειδός τι αστυνομίας πολιτικής και θρησκευτικής εξασκουμένης υπό του ιερού κλήρου, δι ου επήλθεν η ενότης του ελληνικού λαού εμπνεομένου εκ του αυτού πνεύματος και των αυτών ελπίδων. Η προπαρασκευαστική αύτη αναζύμωσις των Ελλήνων διά της συστάσεως διαφόρων σχολών, της επαυξήσεως του θρησκευτικού αισθήματος, της προόδου του εμπορίου και της αναπτύξεως αρχαίων σπερμάτων της ελευθερίας, έσχεν αντίκτυπον την περί απελευθερώσεων ιδέαν, ην η θρησκεία και η γλώσσα διετήρει ζώσαν.
Έκτοτε πας Έλλην μη ανεχόμενος τον ζυγόν και εμπνεόμενος φιλελευθέρων φρονημάτων κατέφευγεν εις τα όρη σκοπόν έχων την υπεράσπιισιν της Πατρίδος του εξ ενδεχομένων πιέσεων. Ούτω δε εσχηματίσθησαν ένοπλοι ομάδες, αίτινες δι’ αιφνιδίων επιθέσεων, τους μεν κατά τόπους Διοικητάς απησχόλουν, τους δε Οθωμανούς εξηνάγκαζον να μεταναστεύωσιν εις ασφαλή μέρη. Κατά την εποχή ταύτην συν τη αναπτύξει και η ναυτιλία ανεζωπύρωσε τας δυνάμεις του ελληνικού Λαού, όστις αναγεννάτο μορφούμενος, η δε κατάστασις προεμήνυε κρίσιν αναπόφευκτον, ης η έκρηξις του επαναστατικού κρατήρος ανησύχει τα πνεύματα τόσο των Ευρωπαίων, όσον και των Ελλήνων. Τεθεισών των βάσεων της εθνεγερσίας επί της αναμορφώσεως, χάρις εις τας ενεργείας της Φιλικής Εταιρίας και του ιερού κλήρου, εν τη καρδία παντός Έλληνος ανεπτύχθη ιερόν αίσθημα, όπερ επί τη αναμνήσει της ιστορίας των προγόνων διέγνω διά της παρούσης δυνάμεως ελπίδα αποτινάξεως του ζυγού. Οι Έλληνες εν τω ιερώ φρονήματι συσσωματούνται η ταχύπτερος φήμη ως αστραπή μεταδίδει την ιεράν αυτών απόφασιν και ο αγών άρχεται.
Οι Θηβαίοι, άμα το τηλεβόλον ήρξατο εκτελούν το έργον της ελευθερίας, πάνοπλοι ευρέθησαν επί των ορέων. Πρώτοι οι Θεσπιείς κατελθόντες εκ του χωρίου Βάγια εις την θέσιν Άγιος Νικόλαος συνεπλάκησαν μετ’ ολίγων Οθωμανών και οι Πλαταιείς ένοπλοι αφιχθέντες παρέμενον μεσημβρινώς της πόλεως. Οι Τούρκοι υποχωρήσαντες επολιορκήθησαν εντός της πόλεως και ιδόντες προφανή τον κίνδυνον προσεκάλεσαν τους προκρίτους εν συμβουλίω. Την επομένην της ιεράς ημέρας συνελθόντες οι Οθωμανοί υπό τον Σαλή-Βέην απεφάσισαν ν’ αποσυρθώσιν εις Χαλκίδα και καλέσαντες επιτροπήν εκ μεν της πόλεως πενταμελή, εκ δε των επαναστατών τους Αθανάσιον Σκουρτανιώτη και Γεώργιον Πετηνάρην εξητήσαντο δεκαήμερον προθεσμίαν, όπως μεταφέρωσι τας αποσκευάς των εις Χαλκίδα. Οι Θηβαίοι μη έχοντες κατ’ αυτών αφορμάς συνήνεσαν εις πενθήμερον και εις την ανύψωσιν της σημαίας της ελευθερίας. Πάραυτα δε εν μέσω του αναβρασμού και της δεινουμένης καταστάσεως ο μεν Αθανάσιος Σκουρτανιώτης ανέλαβε την σύστασιν σώματος προς απόκρουσιν του εχθρού, εν δε τη πόλει ως και τοις πέριξ δήμοις ανετέθη τοις προκρίτοις η αστυνομική επιτήρησις. Όντως το πράγμα ην έξοχον να τίθενται αι πρώται βάσεις κανονικής τάξεως.
Οι εν Χαλκίδι καταφυγόντες Οθωμανοί βαρέως φέροντες την προσβολήν εξήρχοντο ένοπλοι του πορθμού και ελεηλάτουν την Αυλίδα και Τανάγραν. Το πρώτον έτος, η επαρχία εγένετο παλαίστρα αιματηρών αγώνων, ο οπλαρχηγός όμως Αθανάσιος Σκουρτανιώτης έγνω να περιαγάγη τα πράγματα εις τοιαύτην θέσιν, ώστε οι εν Χαλκίδι Τούρκοι, οίτινες ωνειροπόλησαν ταχείαν νίκην και αύθις εσκέπτοντο περί αποχωρήσεως εκ των Δερβενοχωρίων. Ούτω δε μέχρι του έαρος του επομένου έτους καθ’ άπασαν την Βοιωτία και την Μεγαρίδα το όνομα Σκουρτανιώτης ενέπνεε τοις μεν Έλησιν άνεσιν των δεινών και αναπτέρωσιν των υπέρ ελευθερίας ελπίδων, τοις δε Τούρκοις τρόμον και φυγήν.
Η προσωρινή Κυβέρνησις πληροφορούμενη την γενναιοψυχίαν, στρατηγικήν ικανότητα και τους αγώνες του Αθανασίου Σκουρτανιώτου ανέθεσεν αυτώ την αρχηγίαν των ενεργειών καθ’ άπασαν την Βοιωτίαν.
Ο αρηίφυλος οπλαρχηγός καίτοι άγων το τριακοστόν δεύτερον έτος συναισθανθείς, ην ευθύνην ανέλαβεν απέναντι της Πατρίδος του και καλέσας τους σωματάρχας Ιωάννην Δρίτσουλαν και Κόλιαν εκ Θίσβης, Γεώργιον Πετεινάρην, Τσουνάρην εκ Θεσπιών και τους αντοπροσώπους της πόλεως και υπομνήσας αυτοίς το προς την πατρίδα εκάστου καθήκον, μετά σύσκεψιν απεφάσισεν αυτοίς μεν κατά Δρίτσουλα να διευθύνωσι το προς απόκρουσιν του εχθρού σώμα, ο Τσουνάρης να φρουρηθή εις τον Ανηφορίτην της Ρετσώνης προς υποστήριξιν κατά των εκ του Ευρίπου εξερχομένων προς δήωσιν των πέριξ χωρίων Οθωμανών, ο Πετηνάρης να περιφέρηται από του Κιθαιρώνος μέχρι του Σφιγγίου ή Φαγά όρους και να επιταχύνωσι την ανέγερσιν προχείρων οικημάτων ανά τας κρύπτας του Ελικώνος και Κιθαιρώνος προς προφύλαξιν των γυναικοπαίδων εν ενδεχομένη ανάγκη. Ο ίδιος δε μετά του υπ’ αυτόν σώματος μεταβάς άνω του Νεοχωρίου των Θεσπιών ανήγειρε προχώματα επί του κωνοειδούς υψηλού λόφου του Ελικώνος, αφ’ ου καλώς ηδύνατο να διακρίνη τα διά πυρών σημεία του Τσουνάρη επί των λόφων της Ρετσώνης και συνέστησε τοις Θηβαίοις ν’ απομακρύνωσι της πόλεως τας αποσκευάς, ως και τοις πρεσβυτέροις όπως μετά των γυναικοπαίδων καταφύγωσι εις ασφαλή μέρη.


Οι εν Χαλκίδι Τούρκοι μη ανεχόμενοι τον κατά ξηράν αποκλεισμόν εξέχονται του πορθμού, κατευοδουμένου του έαρος. Ο Τσουνάρης διά πυρών δίδει το σημείον της εξόδου πολυαρίθμου στρατιάς και υποχωρεί προς Θήβας, ας εύρεν ερήμους, διότι πάντες οι κάτοικοι είχον καταφύγη εις ασφαλή μέρη ανά τας υπωρείας των ορέων.
Ο εξελθών στρατός υπό τον Ομέρ-Βριώνην συνεποσούτο εις χιλίους τακτικούς και ευαρίθμους ατάκτους Τούρκους εκ των αποδιωχθέντων των Θηβών, οίτινες μένεα πνέοντες εις εκδίκησιν διήλθον δηούντες πάσαν την χώραν μέχρι της πόλεως των Θηβών, ην λεηλατήσαντες και εν μέρει αποτεφρώσαντες ενεκατέλιπον άνευ ναών και διηυθήνθησαν μέχρι του Δήμου Πέτρας της Λεβαδείας, ένθα μη ευρόντες αντίστασιν απανήρχοντο, όπως συνεχίσωσι το έργον της καταστροφής.
Ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης ανά τον Δήμον Θίσβης ευρισκόμενος μαθών τας δηώσεις και τους βανδαλισμούς των Τούρκων εσπευμένως μετά τεσσαράκοντα αριτόλμων ανδρών καταλαβάνει το Κεφαλάρι του Μαζιού, αφ’ όπου θα διήρχετο ο εχθρικός στρατός, άμα δε αγγέλει όπως οι εν Χοστίοις άνδρες σπεύσωσιν εις βοήθειαν. Η αιφνιδία όμως εμφάνισις του εχθρού ην απροσδόκητος και η επικουρία καθίστατο αδύνατον εντός ολίγων ωρών να καταφθάση, ώστε μετά μικράν συμπλοκήν προς εικοσάδα εφίππων, ο Σκουρτανιώτης παρήγγειλεν υποχώρησιν εις το περίβολον του εν Μαυροματίω ναού τιμωμένου επ’ ανόματι της Αγίας Σωτήρας. Ιδών όμως ότι ολόκληρον το εχθρικόν στράτευμα ώδευε κατ’ αυτών λέγει προς τον Ιωάννη Δρίτσουλαν να απέλθωσι και να οχυρωθώσιν εις τας επί του Ελικώνος προχώματα των μέχρι ου καταφθάσει η επικουρία, αλλ’ οι αρχηγοί διχογνωμούσι και ο Δρίτσουλας απαντά: «Όλο εσύ Καπετάν Θανάση θ’ ακούεσαι, σήμερα είνε μέρα που θα φανή και ο Δρίτσουλας» τότε ο συνετός οπλαρχηγός ανταπαντά: «Καπετάν Γιάννη δε φοβούμαι όλην την Τουρκιά και διά να μη με νομίσητε δειλόν θα μείνωμεν, μάθε όμως ότι η παλληκαριά θέλει και μυαλό και ότι η πατρίδα μας έχει ανάγκην από τέτοια παλληκάρια ωσάν αυτούς που βλέπεις» δεικνύων τους περί αυτόν άνδρας.
Ο ακραιφνής πατριώτης και σώφρων αρχηγός ενέδωκε λόγω υπερτάτης φιλοτιμίας μη εκληφθή ως αποφεύγων να συμπλακή και ούτω εισελθόντες εντός του περιβόλου του ναού εμάχοντο αληθώς μετ’ απαραμίλλου γενναιότητος. Στενώς όμως πολιορκηθέντες ηναγκάσθησαν να κλεισθώσιν εντός του ναού, αφ’ όπου πεισματωδώς διά πέντε οπών ημύνοντο. Μέχρι νυκτός αντετάχθησαν ανδρείως και το αποτέλεσμα της μάχης μεθ’ όλην την πολυάριθμον εχθρικήν δύναιν απέβη αμφίβολον. Μάτην οι Τούρκοι απεπειρώντο προσβολήν δι’ εφόδων, ων συνέπεια ην τόσον μεγάλη η φθορά του εχθρού, όσον και η κατανάλωσις των πολεμοφοδίων των μαχομένων Θηβαίων, η δε κατάστασις αύτη εξηκολούθησε μέχρι βαθείας νυκτός ότε οι Τούρκοι αποκαμόντες ητοιμάσθησαν προς αναχώρησιν. Η εμπροσθοφυλακή ως και το κύριον σώμα είχον προχωρήσει, ότε τυχαίως εις μοναχός εν τω ναώ πρό της μάχης καταφυγών όπως σωθή και κρυφίως εξελθών συνελήφθη υπό της οπισθοφυλακής, προς ην εκ φόβου ανεκοίνωσεν ότι εντός του ναού μεταξύ των πολιορκηθέντων υπάρχει ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης και ότι ήδη στερούνται πολεμοφοδίων. Οι Τούρκοι επί τη αγγελία μένουσιν έκπληκτοι, έξαλλοι δε εκ χαράς ότι συλλάβωσιν αιχμάλωτον τον Καπετάν Θανάση ειδοποιούσι το στράτευμα όπερ επανελθόν ήρξατο αύθις δι’ επανειλημμένων εφόδων και αλλαλαγμών να προσβάλλη το τείχος του ναού. Επί ώραν η επικρατούσα ταραχή των φωνών, της κλαγγής των όπλων, των πυρών και των εφόδων ην απερίγραπτος, μέχρι ου ανοίξαντες οπήν εκ της στέγης του ναού έρριπτον διαφόρους πεπυρακτωμένας ύλας και ούτω πάντες πλήν ενός διά της φυγής πρό της μάχης σωθέντος υπέστησαν τον υπέρ πίστεως και ελευθερίας μαρτυρικόν θάνατον.
Οι Τούρκοι μετά το απαίσιον κατόρθωμά των περισυλλέξαντες τους φονευθέντας νύκτωρ ανεχώρησαν, καθ’ όν χρόνον επικουρία εκ διακοσίων περίπου ανδρών υπό των Γεώργιον Σκουρτανιώτη και Λουκάν Δρίτσουλαν είχε καταλάβη τα επί του Ελικώνος προχώματα. Οι επικεφαλής του σώματος αγνοούντες τα διατρέξαντα και βλέποντες να επικρατή ησυχία εν τω πεδίω ανέμενον την μετά των λοιπών συγκέντρωσιν. Άμα όμως τη Ηώ, διακρίναντες οι εκ του Ελικώνος την επελθούσαν κατά την νύκταν συμφοράν και αυθωρεί κατελθόντες προσέδραμον εν τω ναώ, καθ’ ην ώραν ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης εν τω ιερώ εξέπνεεν.
Επί τω θλιβερώ αγγέλματι του θανάτου του πρώτου Βοιωτού μάρτυρος πανταχόθεν συνηθροίσθησαν εις την εκ του καπνού μελανωθείσαν εκκλησίαν, ένθα μετά δακρύβρεχτον μνημόσυνον υπέρ της ψυχής του πρώτου μάρτυρος οπλαρχηγού και των υπ’ αυτόν ανεκήρυξαν αρχηγόν μεν τον αδελφόν του γενναίου οπλαρχηγού Γεώργιον Σκουρτανιώτην, σωματάρχας δε τους και πρώην μετά του Λουκά Δρίτσουλα υιού του εν τω ναώ υπέρ ελευθερίας μαρτυρήσαντος. Πάντες δε οι σωματάρχαι εντός του ναού συνελθόντες ξιφήρεις ώμοσαν να διευθυνθώσιν εις τα μέρη ένθα ετάχθησαν και να εξαγοράσωσι το αίμα των αδελφών των. Ετέρα όμως επιβαλλομένη ανάγκη μεγίστου κινδύνου διασώσεως των γυναικοπαίδων ανά τας νήσους ηνάγκασεν αυτούς να εγκαταλείψωσι το σχέδιον της εκδικήσεως.