ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΚΟΥΡΤΑΝΙΩΤΗΣ

...κρίνω περιττόν να αναφέρω τον ένθερμον ζήλον, και τας όσας κατά δύναμιν εκδουλεύσεις εδυνήθην να προσφέρω εις την πατρίδαν και εις όσον καιρόν εφύλαττον τον τόπον θηβών δεν απετόλμησε ο εχθρός να κάμη την παραμικράν καταδρομήν. σπεύδω λοιπόν να προσφέρω και αύθις εις την σεβαστήν διοίκησιν τον ίδιον ζήλον μου και επειδή ο εχθρός καθημερινώς λεηλατεί και αιχμαλωτεί τους αδελφούς μας και ο τόπος επαπειλείται από μέγαν κίνδυνον... να δυνηθώ να προφθάσω τους δυστυχείς αδελφούς μας από τον επαπειλούμενον κίνδυνον. μ' όλον ότι εισέτι δεν ημπορώ να ησυχάσω από τους δριμυτάτους πόνους της πληγής μου, δε βαστά η ψυχή μου να βλέπω τους αδελφούς μας να αιχμαλωτούνται αδίκως...


τη 20 μαϊου 1825
ναύπλιον
ο πατριώτης
αθανάσιος σκουρτανιώτης

Πέμπτη 17 Ιουλίου 2008

Η επιστολή Σκουρτανιώτη στο βουλευτικό στις 11 Απριλίου 1825



Η επιστολή Σκουρτανιώτη προς το βουλευτικό στις 11 Απριλίου 1825 είναι πολύ σημαντική για κάθε ερευνητή, όχι μόνο για να ανακαλύψει τα αισθήματα και τη στάση του Σκουρτανιώτη προς τον Ανδρούτσο, αλλά και να δει μια άλλη εκδοχή της σύλληψης του πρωτοκαπετάνιου της Ρούμελης. Ιστορικά βρισκόμαστε στην κρίσιμη εκείνη στιγμή, που ο Ανδρούτσος πέφτει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στα χέρια του Γκούρα. Ακολουθεί η μεγάλη πτώση του, η κάθοδος στην Αθήνα και μέσα σε δύο μήνες περίπου η δολοφονία του. Τέσσερις μήνες μετά την δολοφονία Ανδρούτσου, πέφτει κι ο Σκουρτανιώτης νεκρός στο Μαυρομάτι, κάνοντας πολλούς να μιλούν, ανάμεσά τους και ο στρατηγός Μακρυγιάννης, για προδοσία και ξεκαθάρισμα από το στρατιωτικό σκηνικό των Ανδρουτσικών οπλαρχηγών.

Ας επιστρέψουμε όμως στις 11 Απριλίου που ο Σκουρτανιώτης λαβωμένος από μια συμπλοκή με τους Τούρκους, βρίσκεται στη Σαλαμίνα για να γιατρευτεί και από κει στέλνει δύο επιστολές. Τη μία την πρωτότυπη του αδερφού του από τις Λειβανάτες στο εκτελεστικό και την άλλη την δική του -που εξηγεί τι ακριβώς του γράφει ο αδερφός του προς το βουλευτικό. Η στιγμή για τον Ανδρούτσο είναι πολύ κρίσιμη και δύο άνθρωποι εξακριβωμένα, συνεχίζουν να τον υποστηρίζουν. Ο ένας είναι ο Υψηλάντης, που μέσω του καπετάνιου Παγώνα, έχει δώσει επιστολή ελεύθερης διόδου του Ανδρούτσου στην Σαλαμίνα ή όπου αλλού, επιστολή που δεν έφτασε τελικά ποτέ στα χέρια του Ανδρούτσου γιατί τον πρόλαβαν τα γεγονότα.** Ο άλλος είναι ο Σκουρτανιώτης στην επιστολή που σήμερα για πρώτη φορά δημοσιεύουμε ολόκληρη. Φωτογραφία της από το πρωτότυπο δημοσιεύσαμε ήδη στον κύκλο των φωτογραφιών για την Αγία Σωτήρα. Αναφορά γι' αυτήν έχει κάνει ο Φανόπουλος και έχει δημοσιεύσει ένα τμήμα της μόνο, προβαίνοντας και σε ανάλυσή της. Ανάλυση ομως, που γνωρίζοντας πια εμείς ολόκληρο το περιεχόμενό της επιστολής, δε μας βρίσκει σύμφωνους και την θεωρούμε επιδερμική.
ΓΑΚ,Κ,47,Β,φ.7,αρ.16



Προς το σεβαστόν βουλευτικόν*

Έν γράμμα του αυταδέλφου μου προς εμέ εκ του στρατοπέδου λυβανάτων, σημαδεμένο από τας 8 του παρόντος με γράφει ότι στας 7 του αυτού κατά την δεκάτην ώραν, ο Οδυσσεύς παρατήσας τους Τούρκους συνενώθη με τον στρατηγόν γκούραν ομού με όλους τους υπό την οδυγίαν του στρατιώτας.
Παρεκίνησεν εισέτι τους μετά των Τούρκων αλβανίτας να αναχωρήσουν διά ζητούνη και να τους επαρατήσουν μονάχους. Έχειν σκοπόν αιφνιδίως μετά του στρατηγού γκούρα και των λοιπών αρχηγών να τους κτυπήση και εις τούτου ελπίζωμεν τον τέλειον αφανισμόν του εχθρικού στρατοπέδου. Είθε όμως αύριο και εμαγεύουν την ψυχήν του Οδυσσέως φρονήματα πατριωτισμού και ιερού ζήλου.
Το πρωτότυπον γράμμα σήμερον το διεύθυνον προς το σεβαστόν εκτελεστικόν και εξ’ αυτού θέλει πληροφοριθή εντελώς το σεβαστόν βουλευτικόν.
Το στρατόπεδο στενοχωράται τροφών και ανάγκη να προφθασθή διά να μην ακολουθήσουν καταχρήσεις και αρπαγάς, τα οποία είναι επακόλουθα της πείνας.
Εγώ ελπίζω εντός ολύγου να γιατρευθώ από την πληγήν την οποία από τας 4 του ιδίου έλαβον και να αναχωρισω εις στρατόπεδον.
Ταύτα επί του παρόντος αναφέρω και με σέβας όψομαι δι υμάς.

Την 11 απριλίου 1825
Εν Σαλαμίνα
ο πατριώτης
αθανάσιος σκουρτανιώτης




Αυτά από τον Σκουρτανιώτη. Ας πάμε όμως στην εφημερίδα των Αθηνών, που στις 24.4.25, δημοσιεύει μια αναφορά του Γκούρα στη Διοίκηση:

«Διά της παρούσης μου αναγγέλω την 7 τρέχοντος, ήτις είναις η παράδοση του Οδυσσέως ομού με 800 άλλους υπό την οδηγίαν του εις τον Αρχηγόν των στρατευμάτων της Διοικήσεως»

Παρατηρούμε καμιά διαφορά στις δύο επιστολές που αναφέρονται στο ίδιο ζήτημα; Φυσικά. Ο Σκουρτανιώτης χρησιμοποιεί το ρήμα ‘’συνενώθη’’ ενώ ο Γκούρας αναφέρεται σε παράδοση.

Ας έρθουμε τώρα στο Φανόπουλο ‘’θήβα και λειβαδία χωραϊτες και χωρικοί στο 21’’ και ας δούμε τι λέει γι’ αυτή την επιστολή στη σελίδα 304, 305 στις υποσημειώσεις και 306 στις υποσημειώσεις:
«Στις 4 Απριλίου 1825 σε μια συμπλοκή τραυματίζεται ο ήρωάς μας και καταφεύγει στη Σαλαμίνα για να γιατρευτεί. Εκεί παίρνει ένα γράμμα από τον αδελφό του (προφανώς τον Γιώργη) από τις Λειβανάτες, που του γράφει, ότι στις 7 Απριλίου, ώρα 10 «ο Οδυσεύς παρατήσας τους Τούρκους συνενώθη με τον στρατηγόν Γκούραν ομού με όλους τους υπό την οδηγίαν του στρατιώτας. Παρακίνησεν εισέτι τους μετά των Τούρκων αλβανίτας να αναχωρήσουν διά Ζητούνι και να τους επαρατήσουν μονάχους…»
Αντίγραφο του γράμματος του αδελφού του, ο Θανάσης το στέλνει στο Βουλευτικό, πιστεύοντας, στην αφέλειά του, πως επιτελούσε ένα ιερό χρέος. Φυσικά ο αγαθός πολέμαρχος της Βοιωτίας εκτελούσε ένα ιερό χρέος. Το βουλευτιό όμως και η άθλια Κυβέρνηση, αφού άναψε τον εμφύλιο πόλεμο και ρήμαξε το Μωριά, εκτελούσε τους αγωνιστές και μεταξύ αυτών τον πρώτο των πρώτων, τον Οδυσσέα Αντρούτσο.


Και παρακάτω στις υποσημειώσεις των σελ. 305 και 306 συνεχίζει ο Φανόπουλος:

«Είμαστε υποχρεωμένοι, για την αποκατάσταση της αλήθειας, να σταθούμε λίγο γύρω από το τι έκαναν οι Θανάσης και Γιώργης Σκουρτανιώτης για να βοηθήσουν τον Οδυσσέα στις Λιβανάτες. Από το γράμμα που έστειλε ο Γιώργης από τις Λιβανάτες στον Θανάση, του οποίου φωτοτυπία έχω στα χέρια μου, φαίνεται ότι ο μεν Θανάσης βρισκόταν στη Σαλαμίνα νοσηλευόμενος, ο δε Γιώργης ήταν κοντά στο Γκούρα, που ήταν αρχηγός στην εκστρατεία κατά του Οδυσσέα. Και, αν παραδεχτούμε ότι δεν πήρε ενεργό μέρος κατά του Οδυσσέα, τότε (τι ήθελε στις Λιβανάτες; Και πού τα ήξερε με το νι και με το σίγμα, τα πράγματα πώς έγιναν;) έδειξε το λιγότερο, αδιαφορία.
Αυτά, στις κάπως αβασάνιστες κρίσεις του Αντώνη Α. Βασιλείου στο βιβλίο του «Δέκα Ανέκδοτες Επιστολές του Οδυσσέα Αντρούτσου προς το Γιωργάκη Παγώνα»


Αυτά κι απ’ το Φανόπουλο, μόνο που θάλεγα, πως αβασάνιστες κρίσεις είναι οι δικές του σε τούτο το ζήτημα. Πέρα ότι ο Φανόπουλος «κρύβει» την υπόλοιπη επιστολή, κυριολεκτικά προβαίνει σε εντελώς αβασάνιστα, επιφανειακά και αυθαίρετα συμπεράσματα.
Και για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, προσωπικά δεν θεωρώ άγιο τον Ανδρούτσο, οπότε δε με ενδιαφέρει αν ο Σκουρτανιώτης ήταν Ανδρουτσικός ή όχι. Με ενδιαφέρει μονάχα στο βαθμό, που ο θάνατός του, είχε κάποια σχέση με τυχόν φιλία μαζί του.
Αλλά τι ακριβώς κάνει εδώ αβασάνιστα ο Φανόπουλος;
Πρώτον κατηγορεί έμμεσα τους αδερφούς Θανάση και Γιώργο. Τον μεν Γιώργη ότι έλαβε μέρος μαζί με τον Γκούρα στην εκστρατεία κατά του Ανδρούτσου, τον μεν Θανάση για αδιαφορία, αγαθότητα και αφέλεια. «Τι έκαναν οι Σκουρτανιώτες για να βοηθήσουν τον Οδυσσέα;» λέει ο Φανόπουλος.
Καμιά φορά οι «άκαπνοι» εμείς γραφιάδες δε φειδόμαστε κατηγοριών για ανθρώπους που έδωσαν τη ζωή τους για να μιλάμε σήμερα λεύτερα.
Ας έρθουμε όμως στην επιστολή Σκουρτανιώτη, που δε λέει τίποτα διαφορετικό από αυτά που λέει και ο Γιώργης, αφού τη πρωτότυπη επιστολή του Γιώργη την προωθεί αυτούσια στο εκτελεστικό.
Τι λένε λοιπόν ο Γιώργης και Θανάσης στις επιστολές τους;
Ας πάρουμε ένα ένα τα κομμάτια.
«Έν γράμμα του αυταδέλφου μου προς εμέ εκ του στρατοπέδου λυβανάτων, σημαδεμένο από τας 8 του παρόντος με γράφει ότι στας 7 του αυτού κατά την δεκάτην ώραν, ο Οδυσσεύς παρατήσας τους Τούρκους συνενώθη με τον στρατηγόν γκούραν ομού με όλους τους υπό την οδυγίαν του στρατιώτας.»
Χρησιμοποιούν το ρήμα « συνενώθη»!
Εγώ βλέπω τα δύο αδέρφια να αισθάνονται ανακούφιση που ο Ανδρούτσος παράτησε τους Τούρκους και ενώθηκε με τις ελληνικές δυνάμεις. Δεν μιλούν για «παράδοση» όπως αναφέρει στην αντίστοιχη επιστολή του ο Γκούρας.
Αυτό σημαίνει, πως μάλλον ο Γιώργης, δε γνωρίζει με το «νι και με το σίγμα» όπως ισχυρίζεται ο κ. Φανόπουλος τα πράγματα. Δεν είναι τόσο κοντά στον Γκούρα ώστε εκείνος να του εμπιστευτεί τον απώτερο στόχο του που είναι η σύλληψη του Ανδρούτσου. Ο Γιώργης και πολλοί άλλοι Έλληνες συμπολεμιστές του εκστρατευτικού σώματος του Γκούρα, βρίσκονται εκεί για να πολεμήσουν τους Τούρκους και όχι κατ' ανάγκη να αιχμαλωτίσουν τον Ανδρούτσο. Η αιχμαλωσία μάλλον είναι στόχος του Γκούρα και των ελαχίστων εμπίστων του μόνο. Έπειτα, πώς είναι δυνατόν ο Ανδρούτσος να «παραδοθεί» στον Γκούρα έχοντας υπό την οδηγία του 800 στρατιώτες; Είναι από αυτούς ο Ανδρούτσος; Δε παραδίδεται λοιπόν στην αρχή. Ίσως κι ο Γκούρας να ισχυρίζεται στις συνενοήσεις που προηγήθηκαν την "¨συνένωσης" ή "παράδοσης" ότι πρέπει να ενωθούν απέναντι στους Τούρκους. Ένα κόλπο για να καταφέρει να τον αιχμαλωτίσει στο τέλος.
Είναι όμως δυνατόν οι Σκουρτανιώτες να περνάνε στα ψιλά την «φιλία» του Ανδρούτσου με τους Τούρκους;
Κι όμως είναι, γιατί γνωρίζουν όσα έχει περάσει ο Ανδρούτσος για φτάσει στο σημείο εικονικά άλλωστε όπως το συνήθιζε να αυτομολήσει.
Ας συνεχίσουμε όμως να διαβάζουμε την επιστολή.
«Παρεκίνησεν εισέτι τους μετά των Τούρκων αλβανίτας να αναχωρήσουν διά ζητούνη και να τους επαρατήσουν μονάχους. Έχειν σκοπόν αιφνιδίως μετά του στρατηγού γκούρα και των λοιπών αρχηγών να τους κτυπήση και εις τούτου ελπίζωμεν τον τέλειον αφανισμόν του εχθρικού στρατοπέδου.»
Ό Θανάσης εδώ, βιάζεται να εξηγήσει, πως ο Ανδρούτσος εργάζεται πια κατά των Τούρκων. Δεν επιμένει καθόλου στην υποτιθέμενη προδοσία. Για τα δύο αδέρφια είναι φανερό πώς ο εχθρός είναι οι Τούρκοι και όχι οι συνέλληνες.
Υποστηρίζουν ευθέως τον Ανδρούτσο. Τον δικαιολογούν και προσπαθούν να στρέψουν τη προσοχή της κυβέρνησης στα σχέδια του Ανδρούτσου από δω και μπρος, που είναι εναντίον των Τούρκων. Πού είναι η αδιαφορία τους λοιπόν, από τη στιγμή που με υπογραφές στέλνουν επιστολές στο βουλευτικό και το εκτελεστικό προσπαθώντας να δικαιολογήσουν ακόμη και τη τελευταία στιγμή τον Ανδρούτσο και να φωνάξουν προς όλες τις μεριές πως ο Ανδρούτσος είναι μαζί μας και θέλει να κτυπήσει τους Τούρκους;
Η μη επιμονή του Σκουρτανιώτη λοιπόν στη «φιλία» του Ανδρούτσου με τους Τούρκους, είναι μια λανθάνουσα προτροπή προς το εκτελεστικό και βουλευτικό.
Ο Ανδρούτσος είναι αναγκαίος, λέει, ας ξεχάσουμε τα μίση μεταξύ μας. Αν κάπου φταίει ο Οδυσσέας, άλλο τόσο φταίτε και σεις. Ο εχθρός είναι οι Τούρκοι και μόνο. Γι’ αυτό μιλούν για τα άμεσα σχέδια του. Ο στόχος είναι ο «αφανισμός του εχθρικού στρατοπέδου, αφήστε τον Ανδρούτσο ήσυχο» Αυτό λένε ουσιαστικά στο βουλευτικό και εκτελεστικό οι Σκουρτανιώτες. Πού είναι η αδιαφορία τους λοιπόν, όταν υψώνουν τη φωνή καιτο ανάστημά τους υπέρ του Ανδρούτσου; Ξέρει κανείς πολλούς αυτή την εποχή, που όλοι έχουν γυρίσει τις πλάτες στον Ανδρούτσο, να υψώνουν τη φωνή τους στο βουλευτικό και το εκτελεστικό και να βάζουν φαρδιές πλατιές τις υπογραφές τους υπέρ του;
Αλλά το ποιο συγκλονιστικό είναι άλλο. Και βρίσκεται στη φράση «έχειν σκοπόν αιφνιδίως μετά του στρατηγού γκούρα και των λοιπών αρχηγών»
Έχειν! Ο Ανδρούτσος! Μετά ο Γκούρας και μετά οι λοιποί αρχηγοί!
Ο Θανάσης Σκουρτανιώτης με αυτή τη φράση, αναγνωρίζει ακόμα τον Ανδρούτσο για αρχηγό και το φωνάζει στο Βουλευτικό!
Αλλά καθόλου αφελής ή αγαθός όπως νομίζει ο Φανόπουλος, προσθέτει και την παρακάτω φράση ''αυτοπροστασίας'' για να φυλάξει τα νώτα του. Γνωρίζει, ότι είναι ήδη αρκετά εκτεθειμένος.
«Είθε όμως αύριο και εμαγεύουν την ψυχήν του Οδυσσέως φρονήματα πατριωτισμού και ιερού ζήλου.»
Ο Σκουρτανιώτης γνωρίζει τον άστατο χαρακτήρα του Ανδρούτσου και προσθέτει και αυτή τη φράση στο τέλος, για να μη βρεθεί προ εκπλήξεως. Εάν τα πράγματα πάνε στραβά, να οχυρωθεί πίσω της. Αυτή η φράση, είναι το τελευταίο οχυρό, εάν ο Ανδρούτσος τελικά χάσει τα πάντα. Σημασία έχει ότι βροντοφωνάζει ουσιαστικά στο βουλευτικό ότι ο Ανδρούτσος είναι ακόμα αρχηγός. Πως η επανάσταση παρ΄ολες τις ιδιοτροπίες και τα κακά του, τον χρειάζεται. Δε κάνει τίποτε άλλο ο Θανάσης Σκουρτανιώτης, παρά να διατρανώνει την αναγκαιότητα του Ανδρούτσου σε αυτή τη κρίσιμη καμπή της ελληνικής επανάστασης.
Και συνεχίζει:
«Το πρωτότυπον γράμμα σήμερον το διεύθυνον προς το σεβαστόν εκτελεστικόν και εξ’ αυτού θέλει πληροφοριθή εντελώς το σεβαστόν βουλευτικόν.»
Εδώ ο Θανάσης ευελπιστεί σε τυχόν διαφωνίες και διαφορές πάνω στο ζήτημα του Ανδρούτσου μεταξύ βουλευτικού και εκτελεστικού. Πληροφορεί το πρώτο πως έχει και το δεύτερο γνώση ότι ο Ανδρούτσος ενώθηκε με την θέλησή του με τον Γκούρα και σκοπός του είναι να κτυπήσει τους Τούρκους. Ουσιαστικά λέει: Μην πειράξετε τον Ανδρούτσο γιατί γνωρίζει και το εκτελεστικό πως ενώθηκε και δεν παραδόθηκε. Μπαίνει ξανά στην υπηρεσία του αγώνα και αυτό πρέπει να το δείτε θετικά.
Γι’ αυτό είναι επικίνδυνο το γράμμα του Σκουρτανιώτη ακόμα και για τον ίδιο. Γιατί ουσιαστικά στρέφεται κατά των κρυφών προθέσεων του βουλευτικού να αφανίσουν τον Ανδρούτσο.
Γιατί πέρα από τα παραπάνω, στο τέλος της επιστολής, αυτός ο «αφελής, αγαθός και αδιάφορος» κατά Φανόπουλο στο συγκεκριμένο πάντα ζήτημα, κάνει ακόμη κάτι πιο επικίνδυνο.
Υποδεικνύει στο βουλευτικό τη δουλειά του.
«Το στρατόπεδο στενοχωράται τροφών και ανάγκη να προφθασθή διά να μην ακολουθήσουν καταχρήσεις και αρπαγάς, τα οποία είναι επακόλουθα της πείνας.»
Δουλειά σας, λέει στο Βουλευτικό, δεν είναι να βάζετε τους αρχηγούς να μαλώνουν μεταξύ τους, αλλά να μεριμνήσετε για τροφές. Αλλιώς θα είστε υπαίτιοι της αναρχίας, των καταχρήσεων και των αρπαγών. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό. Με την "συνένωση" του Ανδρούτσου και τους άλλους 800 στρατιώτες υπό την οδηγία του, το ελληνικό στρατόπεδο αυξήθηκε ξαφνικά. Ο Σκουρτανιώτης επιμένει να τροφοδοτηθεί ο Ανδρούτσος και οι οχτακόσιοι. Όχι μόνο να μην κυνηγηθεί, αλλά να τροφοδοτηθεί! Κατά τα άλλα, σύμφωνα με το κ. Φανόπουλο, ο Θανάσης είναι αδιάφορος. Γι' αυτό πιστεύουμε πως η ανάλυσή του σε αυτό το ζήτημα και παρά το σεβασμό μας στη δουλειά του, είναι επιδερμική.
Και συνεχίζει:
"Εγώ ελπίζω εντός ολύγου να γιατρευθώ από την πληγήν την οποία από τας 4 του ιδίου έλαβον και να αναχωρισω εις στρατόπεδον.
Ταύτα επί του παρόντος αναφέρω και με σέβας όψομαι δι υμάς."

Εννοεί το στρατόπεδο των Λειβανατών. Από αυτή τη φράση διαφαίνεται ότι μάλλον έχει δώσει υπόσχεση στον Γκούρα -αφόρητα πιεσμένος όπως θα δούμε παρακάτω- πως σύντομα θα τον ακολουθήσει εναντίον του Ανδρούτσου. Ο ελαφρύς τραυματισμός του (υπάρχει περίπτωση να είναι και αυτοτραυματισμός για να αποφύγει να τηρήσει την υπόσχεσή του στον Γκούρα να τον ακολουθήσει) τον βγάζει προς στιγμήν από μια πολύ δύσκολη θέση. Όταν λαμβάνει όμως το γράμμα του Γιώργη περί συνένωσης και επιστροφής του Οδυσσέα στο ελληνικό στρατόπεδο, βιάζεται να δηλώσει, πως όταν γιατρευθεί (εντός ολύγου) θα μεταβεί στο στρατόπεδο (με αρχηγό τον Οδυσσέα για να κτυπήσουν όλοι μαζί τους Τούρκους)

Αφού γνωρίζουμε πια ολόκληρη την επιστολή, ας προσπαθήσουμε να φωτίσουμε περισσότερο αυτή τη καθοριστική για τις εξελίξεις που ακολούθησαν περίοδο, στο κεφάλαιο "παζλ" που ακολουθεί.






*Έχουμε διατηρήσει την ορθογραφία του Σκουρτανιώτη

**Πρόκειται για την εξής επιστολή δημοσιευμένη στο βιβλίο του Αντώνη Βασιλείου "ΔΕΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΟΔ. ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΕΩΡΓΑΚΗ ΠΑΓΩΝΑ" σελ. 51:

ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΑΡΧΟΥ ΔΗΜ. ΥΨΗΛΑΝΤΟΥ

Ο Ανδρίτζος ..... απέρχεται ενταύθα μεθ' άλλων ένδεκα εις Σαλαμίνα να λάβωσι τα όπλα και οίκοθεν να μεταβούν στη Σαλαμίνα.
Παρακαλούνται διά τούτο οι καθ' οδόν ν' αφήσουν αυτών ελευθέραν την δίοδον
Τη 1 Απριλίου 1825
Εκ Μεγάρων
ο κατά την Α. Ελλάδα
Στρατάρχης
Δ. Υψηλάντης


Αφού δημοσιεύει την επιστολή ο Βασιλείου, λέει στη σελ. 53 γι' αυτήν:

"...τούτη δεν είναι, παρά μια προσπάθεια του Υψηλάντη να σώση τον φίλο του στρατηγό, έστω και τη τελευταία στιγμή και μια δικαιολογία περί του πώς βρέθηκε στα χέρια του Γιωργάκη Παγώνα.
............
Φίλος αδελφοποιτός του Ανδρούτσου ο Παγώνας, ήταν αδύνατο να σταθή αδιάφορος στο μεγάλο κατατρεγμό.....Πλησιάζει ως φαίνεται τον Υψηλάντη.....του αποσπά την ελευθέραν δίοδον με ημερομηνία 1 Απριλίου 1825 και σπεύδει να τον συναντήση (τον Ανδρούτσο)
Αν υπολογίσουμε με ομαλές συνθήκες, μια πορεία από τα Μέγαρα στις Λιβανάτες, ήθελεν τουλάχιστον 4 ημέρες, αλλά με Τούρκους ενδιάμεσα...συνετέλεσαν ώστε ο Παγώνας να φθάση αργά. Ο Σταυραητός ήταν καλά κλεισμένος στα δίχτια πλέον των εχθρών του...."